Podsumowanie¹ Ekspresowej Analizy Ryzyka Zagrożenia Agrofagiem dla

Meloidogyne fallax Karssen, 1996

Obszar PRA: Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Mimo, iż M. fallax jest pasożytem wielu gatunków roślin jedno- i dwuliściennych, na obszarze potencjalnego zasiedlenia gatunek ten może mieć duże znaczenie w uprawie marchwi, ziemniaka i skorzonery. Prawdopodobieństwo zaobserwowania szkód wzrasta na obszarze upraw na glebach piaszczystych (>65% piasku).

Główne wnioski:

Wprowadzony na terytorium Polski M. fallax może zasiedlić potencjalnie obszar całego kraju. Na terytorium kraju występuje wiele gatunków roślin wyższych, na których gatunek ten rozwija się i rozmnaża. W oparciu o dostępne w literaturze dane dotyczące wpływu M. fallax na rośliny uprawne, należy przypuszczać, że gatunek ten może stanowić zagrożenie w uprawach marchwi, ziemniaka czy skorzonery. Istnieje również prawdopodobieństwo negatywnego wpływu M. fallax na uprawy pod osłonami.

Środki fitosanitarne

1. Kontrola przesyłek pod kątem obecności nicienia;

2. Wykorzystywanie materiału rozmnożeniowego wolnego od nicienia;

3. W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego rozprzestrzenienie się: unikanie przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi i maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych; zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. porażonymi bulwami lub korzeniami roślin.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

☐

średnie

x

niskie

☐

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

☐

średnia

☐

niska

x

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Meloidogyne graminicola

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Istnieje prawdopodobieństwo zasiedlania przez M. graminicola korzeni roślin uprawianych w szklarniach oraz tunelach foliowych prowadzonych w podłożu glebowym.

Główne wnioski

Meloidogyne graminicola może zostać wprowadzony na terytorium RP z podłożem, w tkankach roślin i odpadach roślinnych. Nicień może prawdopodobnie zasiedlić uprawy prowadzone w podłożu glebowym w tunelach foliowych oraz w szklarniach.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa wprowadzenia nicienia oraz jego rozprzestrzenienia na obszarze Polski należy:

·      Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co ­ zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      Wykorzystywać wyłącznie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia, w celu ­ uniemożliwienia wprowadzenia organizmu na obszar PRA;

·      W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia agrofaga w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych, wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również unikania rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. z korzeniami roślin;

·      Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach;

·      W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w uprawach pod osłonami należy przeprowadzić fumigację podłoża stosując preparaty chemiczne zawierające np. dazomet czy metam sodowy.

Dane dostępne w literaturze odnośnie ograniczania biologii nicienia:

·      Stosować płodozmian z uwzględnieniem słabo podatnych roślin żywicielskich oraz gatunków nie będących roślinami żywicielskim M. graminicola tj. wspięga wężowata, gorczyca biała, ciecieżyca, rącznik pospolity, soja, słonecznik, cebula, rzepa, bobik, soczewica (Parvatha Reedy, 2018; Peng i in., 2018);

·      Utrzymywać czarny ugór (Peng i in., 2018);

·      Wprowadzić kompost pochodzenia roślinnego z udziałem rdestu, aksamitki i hiacyntu, gryki zwyczajnej oraz nawozu kurzego (Dangal i in., 2008; Parvatha Reedy, 2018; Peng i in., 2018);

·      Wykorzystać Trichoderma harzianum (Pathak i Kumar, 2003), Baccilus megaterinum (Padgham i Sikora, 2007), Pseudomonas fluorescens (Anitha
i Samiyappan, 2012), Fusarium spp. (Le i in., 2009; 2016), Pytium arheomanes (Verbeek i in., 2016) oraz nawozu opartego na Azaridacta indica (Devi i in., 2019);

·      Stosować carbofuran (Soriano i Reversat, 2003; Khan i in., 2012; Chakrabarty i in., 2018);

·      Aplikować łącznie mikroorganizmy i carbofuran (Narasimhamurthy, 2017a; 2017b; Das i wsp., 2018).

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·               Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Meloidogyne luci

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Istnieje prawdopodobieństwo zasiedlenia M. luci zarówno na korzeniach roślin w warunkach polowych, jak i upraw utrzymywanych w szklarniach oraz tunelach, prowadzonych w naturalnym podłożu glebowym na całym obszarze PRA (można podejrzewać, że  najbardziej zagrożonymi uprawami będą pomidor oraz ziemniak, fasola i ogórek).

Główne wnioski

M.luci może zostać wprowadzony na terytorium RP z podłożem, w tkankach roślin i odpadach roślinnych.Nicień może zasiedlić obszar kraju w regionach, w których temperatura gleby poniżej zera nie zahamuje procesów życiowych nicienia. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie nicienia może powodować straty w uprawach roślin w gruncie.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa wprowadzenia nicienia oraz jego rozprzestrzenienia na obszarze Polski należy:

§  Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co ­ zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

§  Wykorzystywać wyłącznie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia, w celu ­ uniemożliwienia wprowadzenia organizmu na obszar PRA;

§  W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia agrofaga w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również unikania rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. z korzeniami roślin;

• Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach;
• W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w uprawach pod osłonami należy przeprowadzić fumigację podłoża stosując preparaty chemiczne zawierające np. dazomet czy metam sodowy.

Dane dostępne w literaturze odnośnie ograniczania biologii nicienia:

• Zastosować produkt Volaton G w dawce 1 kg/100m², (Strajnar i Širca 2011a);
• Uprawiać pomidory odmiany Venezia posiadające gen Mi (Strajnar i Širca 2011a);
• Uprawiać rośliny, które nie są żywicielami nicienia: truskawkę (Strajnar i wsp., 2009). 

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Melon necrotic spot virus

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszary kraju, gdzie prowadzone są uprawy roślin dyniowatych

Główne wnioski

Wirus nekrotycznej plamistości melona (Melon necrotic spot virus, MNSV) poraża różne gatunki roślin dyniowatych (Cucurbitaceae), w tym komercyjnie uprawianie w Polsce jak ogórek szklarniowy. Wirus występuje w różnych strefach klimatycznych i jest rozpowszechniony na całym świecie. W większości przypadków dostępne są tylko doniesienia o pierwszym wykryciu wirusa na terenie kraju i brak jest informacji o jego potencjalnym dalszym rozprzestrzenieniu. MNSV jest efektywnie przenoszony przez patogenicznego grzyba Olpidium radicale (Olpidium bornovanus) oraz z nasionami melona. Wirus przenosi się też na drodze mechanicznej z sokiem porażonych roślin co może skutkować nieświadomym rozprzestrzenieniem wirusa w uprawie i pomiędzy uprawami, szczególnie, gdy nie występują widoczne objawy chorobowe. Do tej pory nie stwierdzono obecności MNSV na obszarze PRA i nie podlega on specjalnym regulacjom. Procedury fitosanitarne obejmują zwykle wizualną inspekcję roślin, które mogą być porażone wirusem.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Nacobbus aberrans

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszary uprawne, w szczególności ziemniaka, pomidora oraz buraka cukrowego. Uprawy szklarniowe m.in. pomidora, papryki, szpinaku.

N. abberrans był już notowany na terenie Europy, jednak aktualnie nie stwierdza się jego obecności na Starym Kontynencie. Natywnie występuje na obszarze Ameryk. Jest polifagiem, wśród roślin żywicielskich znajdują się zarówno dziko rosnące jak i istotne gospodarczo gatunki m.in. ziemniak, burak cukrowy, pomidor, papryka. W miejscach, gdzie występuje był powodem znacznych strat w plonach. Najbardziej prawdopodobną drogą wejścia na obszar PRA jest import podziemnych części roślin, np. ozdobnych, bulw ziemniaka oraz gleby lub resztek podłoża przylegających do korzeni. Duża odporność nicienia na niskie temperatury i okresy suszy ułatwia mu przetrwanie w transporcie. Dodatkowo zróżnicowane zdolności przystosowawcze  poszczególnych populacji N. abberrans zwiększają niepewność oceny czy agrofag będzie w stanie przeżyć i zasiedlić uprawy na terenie Polski. Aktualnie jednak istnieje małe prawdopodobieństwo przetrwania i rozwoju nicienia na terenie kraju, choć jednocześnie podkreślić trzeba, że brak stosownych danych eksperymentalnych istotnie potęguje jej niepewność. Prognozowane zmiany klimatu jak łagodniejsze zimy mogą sprzyjać utrzymaniu populacji. Ogólna ocena ryzyka powodowanego przez Nacobbus abberrans na terenie Polski jest szacowana jako niska do średniej.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Neodiprion abietis Harris, 1841

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: obszarem zagrożenia są tereny leśne, parki oraz nasadzenia w ogrodach i przestrzeni miejskiej

Główne wnioski

W Ameryce Północnej, przede wszystkim w Kanadzie, Neodiprion abietis uważany jest za głównego szkodnika leśnego. Stadium szkodliwym tej błonkówki z rodziny borecznikowatych (Diprionidae) są larwy. Powodują one defoliację rośliny żywicielskiej, głównie jodły balsamicznej, a także innych gatunków występujących w lasach na obecnym obszarze zasięgu. Najczęściej zjadają starsze, 1 i 2-letnie igły, rzadziej żerują na nowych, młodych przyrostach. Masowe żerowanie larw prowadzi do znacznego przerzedzenia igieł i zmniejszenia wigoru rośliny, a w skrajnych przypadkach zamieranie całych, zwłaszcza młodszych drzew.

Główną drogą przenikania szkodnika są gałęzie roślin iglastych (przypadkowo możliwa także z gałęziami roślin nieżywicielskich – w 2016 r. w Holandii wykryto poczwarkę na ciętych gałęziach golterii importowanych ze Stanów Zjednoczonych), a także rośliny przeznaczone do sadzenia (np. ozdobne ogrodowe), cięte drzewa (np. świąteczne „choinki”) lub droga naturalna przez uskrzydlone osobniki dorosłe. Prawdopodobieństwo wejścia na obszar PRA ocenia się jako wysokie z uwagi na wielkość eksportu towarów stanowiących potencjalne źródło szkodnika (głównie w postaci jaj i poczwarek).

Z uwagi na to, że obecnym, naturalnym obszarem występowania szkodnika jest rejon Ameryki Północnej (głównie Kanady), czyli w dużej części o klimacie zbliżonym do panującego na obszarze PRA, potencjalnie zagrożony jest cały obszar naszego kraju. Brakuje danych na temat potencjalnych możliwości rozszerzenia roślin żywicielskich przez N. abietis o gatunki powszechnie występujące na obszarze PRA. Nie można jednak wykluczyć, że po wprowadzeniu na teren Polski owady przystosują się do zasiedlania nowych, blisko spokrewnionych żywicieli. Dlatego prawdopodobieństwo zadomowienia szkodnika w warunkach zewnętrznych ocenia się jako średnie.

Na chwilę obecną podstawowym środkiem fitosanitarnym jest szczegółowa kontrola na etapie produkcji, pakowania, transportu oraz po wejściu przesyłek. Produkcja powinna odbywać się w miejscu wolnym od szkodnika, a w jej czasie i na dalszych etapach należy zachować środki sanitarne, przede wszystkim usuwać resztki roślinne po wcześniejszej uprawie oraz w miejscu pakowania. Po stwierdzeniu obecności szkodnika skutecznym działaniem wydaje się być zniszczenie całej partii towaru.

Brakuje informacji na temat stosowania i skuteczności systemicznych środków owadobójczych. Aktualnie w celu kontroli szkodnika prowadzone są badania nad możliwością biologicznego zwalczania larw N. abietis z użyciem nukleopochodnego wirusa –NeabNPV.

Ze względu na brak badań i opracowań z zakresu biologii i potencjalnej szkodliwości N. abietis na obszarze PRA wskazane są dalsze prace mające na celu określenie możliwości rozwojowych szkodnika oraz metod zapobiegania i zwalczania.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Neonectria neomacrospora

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Polska

Od 2008 roku w państwach Europy północnej i zachodniej obserwowany jest wzrost częstości występowania Neonectria neomacrospora. Patogen wywołuje zamieranie drzew, głównie z rodzaju  Abies (jodła). Biologia i epidemiologia grzyba są w dużej mierze nieznane. Uważa się, że choroba rozprzestrzenia za pomocą przemieszczających się z wiatrem askospor, oraz rozbryzgiwanych przez krople deszczu zarodników konidialnych. Istnieje podejrzenie przenoszenia patogenu przez zakażone nasiona. W Polsce N. neomacrospora stanowi realne zagrożenie dla upraw leśnych (bory jodłowe), gospodarstw produkujących materiał szkółkarski, plantacji drzewek świątecznych oraz drzew sadzonych w parkach i ogrodach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Pantoea stewartii subsp. stewartii’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy kukurydzy – obszar całego kraju

Prawdopodobieństwo wejścia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia oraz potencjalny wpływ agrofaga na rośliny rolnicze na obszarze PRA oceniono jako średni, ze względu na doniesienia o wysokich stratach w plonach pochodzących z miejsc w których występuje P. stewartii subsp. stewartii. Jednakże na obszarze PRA występuje umiarkowane prawdopobieństwo wniknięcia, zasiedlenia i rozprzestrzenienia się agrofaga. Nie jest konieczne również natychmiastowe podejmowanie procedur fitosanitarnych wobec agrofaga.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Pepper mild mottle virus, PMMoV’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Rzeczpospolita Polska

Główne wnioski

Wirus łagodnej pstrości pieprzu (ang. Pepper mild mottle virus, PMMoV) może stanowić istotne zagrożenie dla ilości i jakości plonów jego roślin żywicielskich, głównie papryki. W związku z wykryciem go w obszarze PRA w roku 2018, a także ze względu na jego wysoką infekcyjnością oraz łatwość przenoszenia mechanicznego i przez nasiona może w łatwy i niekontrolowany sposób rozprzestrzenić się po obszarze PRA. Jego obecność stwierdzono również w glebie i wodzie. Ze względu na brak chemicznych środków ochrony roślin, główną metodą kontroli upraw jest profilaktyka. Należy ciągle monitorować uprawy, zaś w przypadku pojawienia się źródła choroby należy jak najszybciej je eliminować. Ponadto, bardzo ważne jest dbanie o higienę pracy przy wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych oraz agrotechnicznych.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·               Brak

Podsumowanie¹ Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Phyllosticta solitaria

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski:

Phyllosticta solitaria jest patogenem występującym na uprawianych w sadach i dziko rosnących jabłoniach oraz gruszach a także głogach. P. solitaria jest sprawcą plamistości jabłek, która pogarsza jakość owoców. Gatunek ten występuje na terenie Ameryki Północnej. Dotychczas poza odosobnionym wystąpieniem patogenu w Danii w połowie XX wieku nie stwierdzono występowania P. solitaria na terenie Europy. Znaczenie choroby w Ameryce Północnej w ostatnich latach zmalało i występuje tam rzadko. Warunki kliamtyczne sprzyjające rozwojowi patogenu: wysokie temperatury optymalne oraz wysoka wilgotność, sprawia, że panujące warunki pogodowe w Polsce nie sprzyjają jego rozwojowi. Pomimo tego grzyb ten stanowi pewne zagrożenie dla sadów jabłoniowych, ponieważ nie występuje na terenie kraju żaden zbliżony patogen zajmujący tą samą niszę ekologiczną.

Gdyby zaistniały radykalne zmiany klimatyczne w Polsce, patogen ten mógłby stanowić zagrożenie dla uprawnych jabłoni oraz gruszy.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

☐

średnie

☐

niskie

X

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

☐

średnia

X

niska

☐

Inne rekomendacje:

Monitoring stanu upraw roślin żywicielskich o dużym znaczeniu ekonomicznym: jabłonie i grusze. Monitoring roślin z rodzaju Malus i Pyrus oraz Crataegus przeznaczonych do nasadzeń.