Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Globodera capensis Knoetze,Swart et Tiedt, 2013

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia Ponieważ nieznany jest zakres roślin żywicielskich G. capensis, nie można wykluczyć jego potencjalnej szkodliwości dla gatunków ważnych gospodarczo na obszarze PRA.

Główne wnioski

G. capensis może zostać wprowadzony na terytorium RP w tkankach roślin i odpadach roślinnych oraz z podłożem. Ponieważ nieznany jest zakres roślin żywicielskich nicienia, nie można wykluczyć jego potencjalnej szkodliwości dla gatunków ważnych gospodarczo.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa wprowadzenia i rozprzestrzenienia nicienia na obszarze PRA należy:

·      Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      Wykorzystywać jedynie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia, zapobiegając  wprowadzeniu organizmu na teren Polski;

·      W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. korzeniami roślin;

·      Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Globodera ellingtonae

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

G. ellingtonae może zostać wprowadzony na terytorium RP w tkankach roślin i odpadach roślinnych oraz z podłożem. Może on potencjalnie zasiedlić obszar całego kraju. Trudno wiarygodnie ocenić, czy wystąpienie nicienia może powodować straty w uprawach roślin w gruncie. Nie jest znana również wrażliwość wykorzystywanych odmian.

W celu zminimalizowania prawdopodobieństwa i rozprzestrzenienia nicienia na obszarze PRA należy:

·      Kontrolować przesyłki pod kątem obecności nicienia, co zapobiega wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      Wykorzystywać jedynie materiał rozmnożeniowy wolny od nicienia zapobiegając wprowadzeniu organizmu na obszar PRA;

·      W przypadku stwierdzenia wystąpienia nicienia w otwartym gruncie należy podjąć działania uniemożliwiające jego dalsze rozprzestrzenienie. W tym celu należy unikać przenoszenia nicienia w glebie przylegającej do narzędzi oraz maszyn rolniczych wykorzystywanych w pracach polowych. Zaleca się również zaniechanie rozprzestrzenienia nicienia w materiale roślinnym tj. korzeniami roślin;

·      Zastosować środki ochrony chemicznej dopuszczone do zwalczania nicieni pasożytów roślin w określonych uprawach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Grapevine flavescence doree phytoplasma’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia:

Główne wnioski

Winorośl jest najważniejszym żywicielem Flavescence dorée phytoplasma (FDp), dlatego wejście, zasiedlenie, rozprzestrzenienie i prawdopodobny wpływ patogenu na obszarze PRA będzie zależny od dostępności roślin żywicielskich. Cały europejski obszar uprawy winorośli można uznać za odpowiedni do osiedlenia się FDp i dalszego rozprzestrzeniania się, jeśli obecna jest fitoplazma i jej główny wektor – Scaphoideus titanus. Obecnie brak jest konieczności podejmowania natychmiastowych procedur wobec FDp na obszarze PRA.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·                Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla
Grapevine Syrah virus 1 (GSyV-1)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, gdzie prowadzone są uprawy winorośli.

Główne wnioski

Grapevine Syrah virus 1 poraża wąski zasięg roślin żywicielskich, ograniczony w zasadzie do różnych gatunków winorośli. W przypadku jego przeniesienia na teren PRA może jednak powodować straty w jej uprawie. Wirus występuje w różnych strefach klimatycznych i jego obecność odnotowano w Europie, Ameryce Północnej i Południowej, Azji oraz Afryce. W większości przypadków dostępne są tylko doniesienia o pierwszym wykryciu wirusa na terenie kraju i brak jest informacji o jego potencjalnym dalszym rozprzestrzenieniu. Wirus przenosi się na drodze mechanicznej z sokiem porażonych roślin co może skutkować nieświadomym rozprzestrzenieniem wirusa w uprawie i pomiędzy uprawami, szczególnie, gdy nie występują widoczne objawy chorobowe. Odnotowano również jego obecność w skoczkach, ale nie potwierdzono, że są one wektorami wirusa. W obecnej chwili GSyV-1 nie podlega regulacjom. Procedury fitosanitarne obejmują zwykle wizualną inspekcję roślin, które mogą być porażone wirusem. Środki te wydają się niewystarczające aby móc zidentyfikować porażone rośliny, ponieważ infekcja często przebiega bezobjawowo.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Ze względu na wystąpienie wirusa w sąsiednich krajach (Czechy, Słowacja) warto przeprowadzić monitoring występowania wirusa na terenie Polski.

Informowanie producentów o konieczności sprowadzania sadzonek wolnych od wirusów, certyfikowanych.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Gremmeniella abietina’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: tereny lesiste oraz wszelkie ze zbiorowiskami roślin żywicielskich (drzewa iglaste, w szczególności sosny i świerki)

Główne wnioski

Gremmeniella abietina jest workowcem, powodującym groźne zamieranie pędów u drzew iglastych, w szczególności u sosny pospolitej (P. sylvestris) i sosny czarnej (P. nigra). Występowanie patogenu stwierdzono niemalże w całej Europie, w tym w Polsce. Grzyb atakuje uprawy, młodniki, drągowiny oraz starsze drzewostany. W Polsce występuje szeroki zakres roślin żywicielskich, które stanowią istotny procent składu gatunkowego krajowych lasów. Ryzyko wniknięcia patogenu na obszar PRA, z uwagi na podejmowane środki fitosanitarne i kontrolne określono jako średnie/niskie. W przypadku pojawienia się G. abietina na stanowiskach, gdzie do tej pory nie był on notowany, może dojść do porażenia drzewostanów z udziałem roślin żywicielskich. Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę w kontekście drzew z rodzaju Pinus (głównie P. sylvestris), najczęściej uprawianego rodzaju  w leśnictwie i mającego duże znaczenie gospodarcze
i ekosystemowe. W przypadku wniknięcia, a dalej zasiedlenia, istnieje ryzyko rozprzestrzenienia się patogenu ze względu na powszechną dostępność żywicieli, nasadzanych na dużych obszarach
w monokulturach (leśnictwo). Gwarantuje to stały dostęp do roślin żywicielskich oraz ułatwia przemieszczanie grzyba z rośliny na roślinę, tym samym opanowując nowe obszary. Zaleca się monitorowanie plantacji, w szczególności szkółek leśnych i młodników, a po stwierdzeniu objawów wskazujących na obecność patogenu konieczne jest przeprowadzenie oprysków fungicydowych lub eliminowanie porażonych egzemplarzy i ich resztek. Młode drzewka z importu powinny być wolne od objawów chorobowych i poddane kontrolom, podobnie jak drzewka przeznaczone na choinki oraz produkty drzewne.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Helicoverpa zea (Boddie, 1850)

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy polowe (głównie kukurydzy), przede wszystkim w Polsce północno-zachodniej, w niewielkim stopniu również uprawy w warunkach chronionych w całej Polsce.

Główne wnioski

H. zea jest gatunkiem motyla z rodziny sówkowatych (Noctuidae) szeroko rozsiedlonym w cieplejszych rejonach obu Ameryk. Gąsienice żerują polifagicznie na wielu roślinach, przynosząc wysokie straty ekonomiczne, między innymi w uprawie kukurydzy, sorgo, bawełny i pomidorów. Motyle wykazują duże zdolności migracyjne i są wstanie zasiedlać czasowo miejsca o znacznie chłodniejszym klimacie (np. północ Kanady, południe Argentyny). W obecnych warunkach klimatycznych Polski powstanie osiadłych populacji H. zea jest bardzo mało prawdopodobne, jednak w przypadku rozwinięcia się licznych populacji na południu Europy, terytorium naszego kraju znajdzie się w zasięgu migrujących osobników (analogiczna sytuacja ma miejsce w wypadku bliźniaczego gatunku H. armigera). Istnieje także ryzyko, że w przypadku zawleczenia gatunek ten może wyrządzić szkody w uprawach pod osłonami – zarówno roślin ozdobnych jak i warzyw.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

· Należy na bieżąco sprawdzać informacje o znaczących stratach wyrządzanych przez H. armigera i na podstawie odłowionych osobników dorosłych sprawdzać, czy nie są to przedstawiciele H. zea.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Hymenoscyphus fraxineus’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski

Hymenoscyphus fraxineus jest jednym z najważniejszych patogenów jesionów (Fraxinus spp.), powodującym ich zamieranie. W Polsce pospolicie występuje jesion wyniosły (F. excelsior) oraz w mniejszym stopniu inne gatunki rodzaju Fraxinus, również podatne na patogen. Istnieje ryzyko wniknięcia i rozprzestrzenienia się grzyba z uwagi na sprzyjający klimat panujący na obszarze PRA oraz jego obecność w prawie całej Europie. W przypadku wystąpienia patogenu na stanowiskach, gdzie nie był on dotychczas notowany, może dojść do znacznych strat w puli drzewostanów jesionowych, szczególnie młodych drzew, które są najbardziej podatne na zamieranie. Wysokie ryzyko wniknięcia wiąże się z naturalnym rozprzestrzenianiem się H. fraxineus. W przypadku pojawienia się charakterystycznych objawów chorobowych w szkółkach konieczne jest przeprowadzenie oprysków fungicydowych lub niszczenie porażonych roślin i ich resztek. Drewno i produkty drzewne pochodzące z importu powinny być wolne od objawów chorobowych i poddane bezwzględnym kontrolom fitosanitarnym. W przypadku przedostania się patogenu do środowiska naturalnego kontrola jego występowania jest bardzo trudna.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Igutettix oculatus

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Cały obszar PRA.

Igutettix oculatus to niewielki owad z rodziny Cicadellidae, który rozwija się głównie na bzach lilakach, ale też na innych roślinach z rodziny oliwkowatych takich jak ligustr czy jesion wyniosły. Owad ten wysysa płynną zawartość komórek roślinnych z liści. W miejsce płynu dostaje się powietrze i w efekcie liście pokryte są licznymi, białymi plamami a ich brzegi mogą zasychać. Szkodnik powoduje pogorszenie kondycji zdrowotnej oraz utratę walorów dekoracyjnych roślin, szczególnie, jeżeli pojawi się w dużej liczebności.

Igutettix oculatus znany jest już z krajów sąsiednich (Litwa, Białoruś) i wyraźnie powiększa swój zasięg w kierunku południowo-zachodnim. Szkodnik pojawił się na obszarze PRA w roku 2017 (pn.-wsch. część kraju), a jego ekspansja na pozostałą część obszaru PRA wydaje się kwestią niedalekiej przyszłości. Łagodniejszy klimat panujący na obszarze PRA może sprzyjać gatunkowi i być przyczyną nawet większej szkodliwości niż na obszarze aktualnego występowania. Po dostaniu się na obszar PRA, najprawdopodobniej zaaklimatyzuje się i stworzy stabilne oraz liczne populacje.

Nie opracowano żadnych metod zwalczania szkodnika, co może być powodem znacznych uszkodzeń roślin, szczególnie w początkowej fazie inwazji, gdy elementy oporu środowiska (pasożyty, drapieżniki) nie będą przystosowane do tego agrofaga.

Trudno przewidzieć jaki wpływ szkodnik będzie miał na jesiony wyniosłe rosnące na obszarze PRA. Jeżeli okaże się, że w znacznym stopniu osłabia te drzewa i dodatkowo jest wektorem 'Candidatus Phytoplasma fraxini', wówczas może dojść nawet do wydzielania się jesionów z siedlisk leśnych i nasadzeń.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

X

Średnia

Niska

Inne rekomendacje