Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Diaporthe vaccinii

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju, w szczególności uprawy borówki wysokiej i żurawiny wielkoowocowej

Główne wnioski

Diaporthe vaccinii jest jednym z najważniejszych patogenów roślin z rodzaju Vaccinium. Największe straty powoduje w szkółkach produkujących materiał do nasadzeń (borówka wysoka, żurawina wielkoowocowa) oraz plantacjach owocowych. Istnieje realne ryzyko rozprzestrzenienia się patogenu na terenie całego kraju, tym bardziej, że warunki klimatyczne Polski odpowiadają jego rozwojowi. Obecność patogenu w Polsce została odnotowana już w 2013 roku na doświadczalnej plantacji żurawiny wielkoowocowej. Najważniejszą drogą przenikania jest import zakażonych roślin z Kanady oraz USA lub propagacja zakażonego materiału nasadzeniowego produkowanego w kraju. Poddanie ścisłej kontroli roślin przywożonych z miejsc natywnego występowania choroby oraz szkółek, gdzie patogen występował już wcześniej znacznie redukuje możliwość jego rozprzestrzeniania. W przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów chorobowych w szkółkach produkujących rozsady oraz plantacjach owocowych konieczne jest przeprowadzenie oprysków fungicydowych oraz zniszczenie porażonych roślin. Patogen może występować także w postaci małych siedlisk chorobowych na roślinach uprawianych w ogrodach działkowych lub przydomowych. W przypadku przedostania się patogenu do środowiska naturalnego istnieje ryzyko jego przeżycia i rozprzestrzenienia, także na gatunki dziko rosnące w Polsce (ich podatność na porażenie przez D. vaccinii prawdopodobnie nie była poddana szczegółowym analizom).

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

X

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Dickeya dianthicola

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Zagrożona strefa, w której potencjalne zasiedlenie bakterii Dickeya dianthicola może wywołać znaczący wpływ, to wszystkie rejony upraw ziemniaków, pomidorów oraz roślin ozdobnych takich jak goździki, hiacynty, dalie, rozchodnik.

Główne wnioski

Bakteria, D. dianthicola była trzykrotnie wykryta na terenie Polski w uprawach ziemniaka i istnieje duże prawdopodobieństwo, że w przypadku monitoringu upraw mogłaby zostać wykryta kolejny raz. Brak jest doniesień o wielkości szkód wywoływanych przez patogen dlatego należy przypuszczać, że na dzień dzisiejszy nie stanowi on dużego problemu. Istnieje umiarkowane prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia się bakterii w uprawach ziemniaka. Rozprzestrzenienie w uprawach szklarniowych roślin ozdobnych jest mniej prawdopodobne ze względu na kontrolowane warunki takich upraw. Brak jest środków do bezpośredniego zwalczania patogenu, czynnikiem ograniczającym występowanie i rozprzestrzenianie jest kontrola fitosanitarna materiału rozmnożeniowego i przestrzeganie zasad higieny w miejscu uprawy.

Możliwość rozprzestrzenienia patogenu w uprawach goździka ocenia się jako niską ze względu na kontrolowane warunki uprawy. Sprowadzany materiał rozmnożeniowy pochodzi z miejsc, w których oficjalnie nie stwierdzono obecności D. dianthicola. Mogą zdarzyć się sporadyczne przeniknięcia patogenu ta drogą, ale będą to pojedyncze przypadki. Większe ryzyko zawiązane jest ze sprowadzaniem innych roślin ozdobnych oraz ziemniaków. Niepewność związana z oceną skali przenikania patogenu wraz z materiałem roślinnym jest średnia ponieważ brak jest oficjalnych doniesień o ilości przechwyceń tą drogą.

Możliwość rozprzestrzenienia w uprawach polowych ocenia się jako niską ze względu na brak doniesień o pojawianiu się porażonych roślin, przy dużej  niepewności związanej z brakiem danych literaturowych. W uprawach szklarniowych prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia się patogenu określa się jako niskie, z niską niepewnością.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Dothistroma pini’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: tereny lesiste oraz wszelkie ze zbiorowiskami roślin żywicielskich
(w szczególności sosny i świerki)

Główne wnioski

Dothistroma pini to patogen porażający drzewa iglaste, w szczególności gatunki z rodzajów Pinus
i Picea. W Polsce występuje szeroki zakres roślin żywicielskich, które stanowią istotny procent składu gatunkowego krajowych lasów. Istnieje ryzyko wniknięcia patogena na obszar PRA, jednakże z uwagi na podejmowane środki fitosanitarne i kontrolne jest ono niskie. W przypadku wystąpienia D. pini na stanowiskach, gdzie nie był on dotychczas notowany, może dojść do porażenia drzewostanów z wysokim udziałem roślin żywicielskich. Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę w kontekście drzew z rodzaju Pinus (głównie P. sylvestris), które stanowią gatunki drzew najczęściej uprawianych w leśnictwie. W przypadku wniknięcia, a dalej zasiedlenia, istnieje ryzyko rozprzestrzenienia się patogena z uwagi na powszechną dostępność żywicieli. Zaleca się monitorowanie plantacji, a po stwierdzeniu objawów wskazujących na obecność patogena konieczne jest przeprowadzenie oprysków fungicydowych lub zniszczenie porażonych roślin i ich resztek. Młode drzewka z importu powinny być wolne od objawów chorobowych i poddane kontrolom.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Dothistroma septosporum.

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: obszar całego kraju

Dothistroma septosporum (stadium konidialne grzyba Mycosphaerella pini) jest sprawcą czerwonej plamistości igieł i poraża przede wszystkim gatunki z rodzaju Pinus. Choroba jest uważana za jedną z najbardziej niebezpiecznych chorób sosny (Barnes, 2004; Watt i wsp., 2009). Powoduje martwicę igły i przedwczesną utratę igły, co prowadzi do zmniejszenia wzrostu i obniżenia ilości uzyskanego drewna (Kowalski i Drozyńska, 2011). W ciągu ostatnich lat stwierdzono występowanie Dothistroma septosporum w 37 nowych lokalizacjach w Polsce (Boroń i wsp., 2016), co dowodzi, że choroba rozprzestrzeniła się obecnie na cały kraj. Pinus nigra pozostaje dominującym gatunkiem żywicielskim w Polsce. Zgłoszono jednak trzy nowe gatunki żywicielskie tego grzyba, tj. P. sylvestris, P. mugo i P. ponderosa (Boroń i wsp., 2016). Choroba rozwija się w warunkach podwyższonej wilgotności i umiarkowanej temperatury, jednakże już niewielkie ilości opadów mogą stanowić warunki korzystne do rozwoju gatunku Dothistroma septosporum (Gadgil, 1974). Według badań (Peterson, 1973) na rozwój choroby na wpływ również roczny przebieg pogody na danym obszarze. Główną metodą kontroli jest oprysk fungicydami zawierającymi tlenochlorek miedzi.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·               Zalecany monitoring aktualnego statusu występowania Dothistroma septosporum na obszarze PRA.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Entoleuca mammata

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Występowanie gatunku odnotowano na terenie Niemiec oraz Ukrainy, w których panują warunki atmosferyczne zbliżone do warunków Polski. Entoleuca mammata jest grzybem, który negatywnie wpływa na wzrost porażonej rośliny i może ostatecznie doprowadzić do śmierci już umierających lub chorych drzew żywicielskich. Głównymi roślinami żywicielskimi są, w Europie rodzimy gatunek Populus tremula (zwłaszcza jego górska rasa) oraz Populus tremuloides, który został wprowadzony do Europy w formie hybrydowej. Patogen posiada zdolność do zapoczątkowania infekcji tylko na żywych, ale uszkodzonych drzewach i nie dochodzi do niej, gdy drzewo jest zdrowe lub już obumarłe (Vann 2018).

E. mammata infekuje drzewa w całych Stanach Zjednoczonych, ale największe problemy z ww. patogenem notowano w stanach: Arkansas, Północnym Teksasie, Oklahomie i Mountain West (Olson 2013, Arborilogical services 2018, Vann 2018,). E. mammata jest czynnikiem wtórnym: pierwotny czynnik, taki jak susza lub fizyczne uszkodzenie, zwykle powoduje obumarcie drzewa przed zakażeniem patogenem (Blaedow 2013).

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie, jednak w przypadku wniknięcia patogenu, ma on odpowiednie rośliny żywicielskie do zasiedlenia i możliwość rozprzestrzenienia w kraju.

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie ze względu na incydentalne występowanie gatunku na obszarze przyległym do PRA.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: niskie ze względu na prawidłowe obostrzenia w imporcie roślin żywicielskich.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: niski ze względu na wyżej opisane czynniki.

E. mammata notowany był w krajach sąsiadujących, stąd możliwe jest zawleczenie tego gatunku na teren Polski. Regulacje prawne stosowane w celu zapobiegania przedostania się patogenu są wystarczające i pozwalają na optymistyczne prognozy względem wystąpienia i zagrożenia wystąpienia ww. grzyba na obszarze PRA. Ze względu na brak doniesień o stwierdzeniu obecności E. mammata na obszarze PRA oraz konieczność zawleczenia zainfekowanych fragmentów roślin żywicielskich, niepewność w ocenie ryzyka jest średnia. Brakuje eksperymentalnego potwierdzenia możliwości rozwoju E. mammata na terenie Polski.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Epiphyas postvittana

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: głównie zachodnia Polska, dla upraw pod osłonami obszar całego kraju

Główne wnioski

Istnieje duże prawdopodobieństwo zawleczenia do Polski gatunku z materiałem roślinnym. Trudno jest jednak stwierdzić, czy w obecnych warunkach klimatycznych jest on wstanie zadomowić się w naszym kraju. Stanowi on jednak potencjalne zagrożenie dla wielu typów upraw, zarówno polowych jak i pod osłonami. Zmieniające się warunki klimatyczne mogą spowodować, że wkrótce będzie się on mógł rozwijać w naszym kraju.

Obecnie nie powinno się dopuścić do zawleczenie tego gatunku, a w wypadku stwierdzenia podjąć działania fitosanitarne.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·               Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Epitrix cucumeris (Harris, 1851)’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Zagrożony jest cały obszar PRA, gdyż w całej Polsce uprawia się rośliny żywicielskie gatunku jak też występują powszechnie dzikie gatunki z rodziny psiankowatych, które mogą być zasiedlone przez E. cucumeris.

Epitrix cucmeris jest znanym szkodnikiem ziemniaka (w mniejszym stopniu innych roślin uprawnych i ozdobnych z rodziny psiankowatych) w Ameryce Północnej i regionach, w które został zawleczony. Szkody przez niego powodowane mają ograniczony charakter. Chrząszcze wygryzają tkankę z blaszek liściowych a larwy żywią się korzeniami, rzadko jednak uszkadzają bulwy ziemniaka, które są przedmiotem zainteresowania plantatorów i konsumentów. Owad ten jednak jest jednym z kilku gatunków z rodzaju, które są szkodnikami m. in. ziemniaka, a jego odróżnienie od nich w terenie jest praktycznie niemożliwe.

W przypadku zawleczenia gatunku na obszar PRA prawdopodobnie jego znaczenie będzie podobne jak w obecnym zasięgu występowania.

Szkodnik ten posiada prawdopodobnie ograniczone zdolności dyspersyjne, o czym świadczy występowanie go w Europie kontynentalnej jedynie w niektórych regionach Portugalii, skąd od ponad dekady nie rozprzestrzenił się na inne regiony uprawy ziemniaka, oraz Hiszpanii. Zasiedlanie nowych terenów najprawdopodobniej może nastąpić jedynie przez transport zainfekowanych roślin, bulw lub przyległej do nich ziemi.

Liczebność szkodnika (jeśli pojawi się na obszarze PRA) prawdopodobnie będzie można ograniczyć przy użyciu insektycydów stosowanych np. do zwalczania stonki ziemniaczanej lub pchełek ziemnych lub rzepakowej. Wszystkie te owady są blisko ze sobą spokrewnione i prawdopodobnie E. cucumeris będzie charakteryzował się podobną wrażliwością na środki ochrony roślin jak te wymienione wyżej.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje:

·               Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Epitrix hirtipennis’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Regiony uprawy tytoniu na obszarze PRA

Główne wnioski

Epitrix hirtipennis jest znanym szkodnikiem tytoniu, a w mniejszym stopniu innych roślin uprawnych i ozdobnych z rodziny psiankowatych. Szkody przez niego powodowane zwykle nie są duże.

W przypadku zawleczenia gatunku na obszar PRA prawdopodobnie jego znaczenie będzie mniejsze niż w obecnym zasięgu występowania i zwalczanie nie będzie konieczne. Nie można jednak wykluczyć, że będzie on powodował szkody w uprawach tytoniu, dlatego konieczne jest monitorowanie tej uprawy pod kątem pojawiania się nowych zagrożeń. Liczebność szkodnika będzie można ograniczyć przy użyciu insektycydów stosowanych np. do zwalczania innych szkodników obecnych w uprawie tytoniu (wciornastka tytoniowca, mszyc, rolnic).

Szkodnik ten posiada prawdopodobnie ograniczone zdolności dyspersyjne. Nie stwierdzono go do tej pory w wielu regionach Europy, gdzie powszechnie uprawia się rośliny żywicielskie gatunku. Zasiedlanie nowych terenów najprawdopodobniej nastąpi przez transport zainfekowanych roślin
i przyległej do nich ziemi.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Fusarium circinatum

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Zagrożone są obszary, na których naturalnie występują gatunki z rodzaju Pinus.

F. circinatum poraża gatunki rodzaju Pinus oraz daglezję zieloną (Pseudotsuga menziesii), wywołując raki otaczające gałęzie, korzenie powietrzne i strzały. Infekcji często towarzyszy intensywne wydzielanie żywicy. Objawy chorobowe można obserwować o każdej porze roku. Patogen może infekować w ukryty sposób nasiona sosny (Storer i wsp. 1998) i powodować zgniliznę korzeni (Coutinho i wsp. 1997). Gospodarze mający największe znaczenie na obszarze PRA to:P sylvestris, P. strobus, P.contorta oraz P. menziesii.

Obecnie patogen rozprzestrzenił się w obu Amerykach, Azji, Afryce i na południu Europy, gdzie spowodował duże spustoszenie. Najczęściej jego pierwsze ogniska na nowych obszarach odnotowywano w szkółkach.

Ze względu na podobieństwo warunków klimatycznych obszaru Polski i niektórych rejonów występowania agrofaga oraz wykrycie go w UE, istnieje ryzyko pojawienia się F. circinatum również na terenie PRA.

Najbardziej prawdopodobną drogą jego zawleczenia jest transport porażonych sadzonek, nasion lub drewna sosnowego z regionów naturalnego występowania agrofaga. Opóźnienie pojawienia się można osiągnąć przez kontrole importowanych sadzonek i drewna z obszarów zajętych przez patogen.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: niskie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: niskie, ze względu na kontrole fitosanitarne oraz stosowane procedury importowania materiału roślinnego. Naturalne rozprzestrzenianie się możliwe jest tylko na małe odległości.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: średni, w przypadku przedostania się materiału roślinnego niezbędna jest kontrola fitosanitarna. Porażony materiał powinien być wycofany i zniszczony w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się grzyba.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

X

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Fusarium foetens

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Fusarium foetens jest nowym patogenem, wykrytym w 2000 roku w Holandii, która jest liderem w eksporcie begonii do krajów UE. Agrofag poraża niektóre odmiany Begonia x hiemalis (mieszaniec B. elatior). Straty w plonie roślin doniczkowych mogą sięgać nawet 100%.

Do tej pory patogen wykryto kilkukrotnie w uprawach szklarniowych i hydroponicznych w USA, Kanadzie, Japonii oraz m. in. w Niemczech, Francji, Norwegii a ostatnio Czechach.

Transport porażonych sadzonek jest najbardziej prawdopodobnym sposobem rozprzestrzenienia się agrofaga. Środki fitosanitarne, szczególnie dezynfekcja wody odpływowej w szklarniach, przyczyniły się do zmniejszenia ilości zakażeń. Jednak patogen jest nadal obecny, szczególnie w uprawach przeznaczonych do sprzedaży detalicznej. Porażony materiał powinien być wycofany i zniszczony, w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się agrofaga.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: wysokie, jeśli nie są podjęte środki fitosanitarne

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie, zasiedlenie możliwe w uprawach szklarniowych, gdzie warunki temperaturowe są optymalne dla żywiciela i patogenu

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: średnie, głównie z udziałem człowieka.

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego z obszarów występowania patogenu oraz stosowanie środków dezynfekcyjnych w szklarniach.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje: Brak