Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Pantoea stewartii subsp. stewartii’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy kukurydzy – obszar całego kraju

Prawdopodobieństwo wejścia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia oraz potencjalny wpływ agrofaga na rośliny rolnicze na obszarze PRA oceniono jako średni, ze względu na doniesienia o wysokich stratach w plonach pochodzących z miejsc w których występuje P. stewartii subsp. stewartii. Jednakże na obszarze PRA występuje umiarkowane prawdopobieństwo wniknięcia, zasiedlenia i rozprzestrzenienia się agrofaga. Nie jest konieczne również natychmiastowe podejmowanie procedur fitosanitarnych wobec agrofaga.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Pepper mild mottle virus, PMMoV’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Rzeczpospolita Polska

Główne wnioski

Wirus łagodnej pstrości pieprzu (ang. Pepper mild mottle virus, PMMoV) może stanowić istotne zagrożenie dla ilości i jakości plonów jego roślin żywicielskich, głównie papryki. W związku z wykryciem go w obszarze PRA w roku 2018, a także ze względu na jego wysoką infekcyjnością oraz łatwość przenoszenia mechanicznego i przez nasiona może w łatwy i niekontrolowany sposób rozprzestrzenić się po obszarze PRA. Jego obecność stwierdzono również w glebie i wodzie. Ze względu na brak chemicznych środków ochrony roślin, główną metodą kontroli upraw jest profilaktyka. Należy ciągle monitorować uprawy, zaś w przypadku pojawienia się źródła choroby należy jak najszybciej je eliminować. Ponadto, bardzo ważne jest dbanie o higienę pracy przy wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych oraz agrotechnicznych.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·               Brak

Podsumowanie¹ Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Phyllosticta solitaria

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju

Główne wnioski:

Phyllosticta solitaria jest patogenem występującym na uprawianych w sadach i dziko rosnących jabłoniach oraz gruszach a także głogach. P. solitaria jest sprawcą plamistości jabłek, która pogarsza jakość owoców. Gatunek ten występuje na terenie Ameryki Północnej. Dotychczas poza odosobnionym wystąpieniem patogenu w Danii w połowie XX wieku nie stwierdzono występowania P. solitaria na terenie Europy. Znaczenie choroby w Ameryce Północnej w ostatnich latach zmalało i występuje tam rzadko. Warunki kliamtyczne sprzyjające rozwojowi patogenu: wysokie temperatury optymalne oraz wysoka wilgotność, sprawia, że panujące warunki pogodowe w Polsce nie sprzyjają jego rozwojowi. Pomimo tego grzyb ten stanowi pewne zagrożenie dla sadów jabłoniowych, ponieważ nie występuje na terenie kraju żaden zbliżony patogen zajmujący tą samą niszę ekologiczną.

Gdyby zaistniały radykalne zmiany klimatyczne w Polsce, patogen ten mógłby stanowić zagrożenie dla uprawnych jabłoni oraz gruszy.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze(Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

☐

średnie

☐

niskie

X

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

☐

średnia

X

niska

☐

Inne rekomendacje:

Monitoring stanu upraw roślin żywicielskich o dużym znaczeniu ekonomicznym: jabłonie i grusze. Monitoring roślin z rodzaju Malus i Pyrus oraz Crataegus przeznaczonych do nasadzeń.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Phytophthora capsici Leonian

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: W przypadku upraw polowych pomidora – obszar południowej
i południowo-zachodniej Polski; papryki, bakłażana i cukinii – południe Mazowsza; dyni – Małopolska.

Natomiast uprawy szklarniowe – teren całego kraju.

Phytophthora capsici jest patogenem występującym na niemal wszystkich kontynentach, także
w krajach UE, stąd istnieje ryzyko pojawienia się agrofaga na terenie Polski.

Patogen wywołuje zgorzel siewek, zgniliznę wierzchołków i korzeni w uprawach roślin z rodzin: Solanaceae, Cucurbitaceae oraz Fabaceae. Największe szkody powoduje w uprawach papryki, dyni i ogórków.

Patogen naturalnie rozprzestrzenia się powoli. Najbardziej prawdopodobnym sposobem wniknięcia jest transport porażonych sadzonek i owoców.

Szczególne zagrożone będą uprawy pod osłonami, w których panuje podwyższona temperatura, odpowiadająca optymalnej dla rozwoju tego gatunku.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie, w przypadku wniknięcia patogenu ma on odpowiednie rośliny żywicielskie do zasiedlenia i możliwość rozprzestrzenienia w kraju.

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie, w uprawach pod osłonami prawdopodobieństwo zasiedlenia może być wysokie.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: średnie, bez podjęcia kontroli sanitarnych, sprzyjać temu będzie transport porażonych sadzonek. Na skutek zmian klimatycznych zwiększa się prawdopodobieństwo pojawienia się patogenu w uprawach polowych.

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego (rozmnożeniowego, hodowlanego, naukowego) z obszarów, gdzie patogen występuje, zapobiegająca rozprzestrzenianiu agrofaga na duże odległości.

Konieczna jest prawidłowa identyfikacja gatunku w ramach kontroli celnej i fitosanitarnej.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·               Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Phytophthora chrysanthemi

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Główne wnioski:

P. chrysanthemi jest patogenem porażającym rośliny z rodzaju Chrysanthemum sp. Od pierwszego wykrycia, w 1998 roku, (Naher i wsp. 2011) do roku 2017, obecność P. chrysanthemi stwierdzono w kilku lokalizacjach na obszarze 4 krajów (Tomiċ i  Iviċ 2015, Götz i wsp. 2017).

Patogen pojawił się w Niemczech, które obok Holandii są liderem w produkcji materiału roślinnego do dalszej uprawy i eksportu. Prawdopodobieństwo przeniknięcia na obszar Polski bez podjęcia środków fitosanitarnych jest zatem wysokie. Szczególnie zagrożone są uprawy szklarniowe, w których panuje podwyższona temperatura, odpowiadająca optymalnej dla rozwoju tego gatunku.

Prawdopodobieństwo wystąpienia szkód w uprawach polowych jest niskie. Jednak zmiany klimatyczne mogą ułatwiać zasiedlenie P. chrysanthemi na obszarze PRA.

Patogen może być mylony z innymi gatunkami rodzaju Phytophthora, które porażają chryzantemy i dają podobne symptomy chorobowe.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: wysokie w uprawach pod osłonami

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: niskie, jednak na skutek zmian klimatycznych patogen może pojawić się w uprawach polowych i ogrodach, wówczas jego rozprzestrzenianie wzrośnie

Podstawowym środkiem fitosanitarnym jest kontrola materiału roślinnego z obszarów, gdzie patogen występuje.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Phytophthora kernoviae

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Główne wnioski

Phytophthora kernoviae jest patogenem powodującym nekrozy i zamieranie drzew i krzewów należących do 15 różnych rodzajów. Głównymi żywicielami są Rhododendron ponticum i Fagus sylvatica.  Porażeniu ulegają występujące na wrzosowiskach borówki (Vaccinium myrtillus) oraz rośliny rodzajów Magnolia sp., Drimys sp., Quercus sp., Vaccinium sp. i kilka innych. Szybkie rozprzestrzenianie się infekcji oraz rozmiar uszkodzeń wielu gatunków drzew, krzewów i roślin wrzosowatych, wskazuje, że choroba stanowi poważne zagrożenie szczególnie na obszarach leśnych i wrzosowiskach.

Pierwsze objawy stwierdzono w 2003 roku, w południowo-zachodniej Anglii. Patogen jest także obecny w Irlandii, Chile i Nowej Zelandii.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie kontrola importowanego materiału roślinnego z obszarów, gdzie patogen występuje

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: średnie

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: średnie

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: średnia, w przypadku przedostania się materiału roślinnego niezbędna jest kontrola fitosanitarna. Porażony materiał należy zniszczyć w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się agrofaga.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Phytophthora lateralis

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały obszar kraju

Phytophthora lateralis jest sprawcą zgnilizny korzeni cyprysika. Choroba po raz pierwszy została wykryta na Chamaecyparis lawsoniana w 1923 roku w Stanach Zjednoczonych. W kolejnych latach patogen rozprzestrzenił się w zachodniej części Stanów Zjednoczonych, Kanadzie (Kolumbia Brytyjska) oraz na Tajwanie, a od 1998 roku także w Europie.Głównym gospodarzem P. lateralis jest cyprysik Chamaecyparis lawsoniana, w mniejszym zakresie porażane są gatunki: C. formosensis, C. obtusa, C. pisifera oraz tuje: Thuja occidentalis, T. plicata i Taxus brevifolia.

Ze względu na podobieństwo warunków klimatycznych obszaru Polski i rejonów występowania patogenu, agrofag może wystąpić również na obszarze PRA i spowodować straty gospodarcze.

Najbardziej prawdopodobnym sposobem wniknięcia jest transport porażonych sadzonek.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: wysokie

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: średnie

W przypadku odnotowania wystąpienia gatunku w Polsce, niezbędne jest opracowanie i włączenie

procedur postępowania w zakresie zwalczania P. lateralis.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

X

Niska

Inne rekomendacje:

·               brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Phytophthora x alni (Brasier i S.A. Kirk) Husson, Ioos i Marçais

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: obszar całego kraju, szczególnie brzegi rzek nizinnych w zachodniej i południowej części

Główne wnioski

Phytophthora x alni poraża kilka gatunków z rodzaju Alnus, głównym gospodarzem jest Alnus glutinosa – olsza czarna. Patogen występuje w większości krajów europejskich, został zidentyfikowany także w Polsce. P. x alni rozprzestrzenia się głównie bezpłciowo, za pomocą ruchliwych zoospor przenoszonych w wilgotnej glebie oraz wodzie. Na dalsze rozprzestrzenianie może wpływać sadzenie zakażonego materiału szkółkarskiego. Nie ma informacji wskazujących na możliwość przenoszenia patogenu z nasionami. Warunki klimatyczne występujące w Polsce umożliwiają dalsze rozprzestrzenianie się patogenu (głownie w cieplejszych rejonach kraju). Ze względu na rozpowszechnienie olszy czarnej w Polsce – łęgi i olsy, patogen może wywoływać poważne straty w środowisku naturalnym. Nie istnieją sposoby pozwalające na pozbycie się go ze środowiska, czynnikiem ograniczającym lub eliminującym są jedynie niekorzystne czynniki atmosferyczne – mroźne zimy. Patogen może powodować straty także w szkółkach produkujących materiał do nasadzeń leśnych, gdzie jego kontrola jest możliwa poprzez zastosowanie fungicydów i odpowiednią agrotechnikę.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Występowanie patogenu wymaga prowadzenia stałego monitoringu, szczególnie w cennych ekosystemach nadrzecznych. Niekiedy konieczne może być usuwanie porażonych drzew olszy czarnej i zastępowanie jej innymi gatunkami.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Platynota stultana’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Zagrożone są głównie rejony upraw papryki i kwiatów ozdobnych (róże, goździki, chryzantemy) pod osłonami.

Platynota stultana jest polifagiem pochodzącym w północno-zachodnich rejonów Meksyku oraz południowo-zachodnich rejonów Stanów Zjednoczonych (szeroko rozpowszechniony w Kalifornii).
W Europie szkodnik został wykryty po raz pierwszy w prowincji Almería w Hiszpanii (zgłoszenie w lutym 2009 r.).

P. stultana jest szkodnikiem polifagicznym, który zwykle żywi się liśćmi. Larwy łączą przędzą kilka sąsiadujących liści i wewnątrz nich żerują. Mogą również uszkadzać powierzchnię owoców niektórych gatunków, szczególnie gdy oprzęd z liści przylega do owocu. Na roślinach ozdobnych mogą żerować na pąkach, łodygach i ogonkach liściowych. Wtórne szkody mogą powstawać w wyniku porażeń przez sprawców chorób w miejscu żerowania larw. P. stultana ma szeroki zakres gospodarzy. Potencjalny zakres obejmuje ponad 20 rodzin roślin, w tym rośliny ozdobne, uprawy rolnicze, a nawet gatunki leśne.
W Hiszpanii uszkodzenia wywołane przez szkodnika zostały zgłoszone wyłącznie na papryce.

Prawdopodobieństwo wejścia na obszar PRA ocenia się jako średnie z uwagi na wielkość importu towarów stanowiących potencjalne źródło szkodnika. Prawdopodobieństwo zasiedlenia w warunkach zewnętrznych ocenia się jako niskie (z uwagi na wysoka śmiertelność w niższych temperaturach), natomiast w warunkach chronionych jako wysokie.

Aktualnie podstawowym środkiem fitosanitarnym jest szczegółowa kontrola na etapie produkcji, pakowania, transportu oraz po wejściu przesyłek. Skuteczną metodą monitoringu są pułapki feromonowe umieszczane
w miejscu produkcji, w pakowalniach czy przechowalniach. Wykrycie agrofaga w większej partii towaru może być utrudnione z uwagi na trudności w wykryciu jego jaj oraz możliwość występowania w tym samym czasie różnych stadiów życiowych. Produkcja powinna odbywać się w miejscu wolnym od szkodnika, a w jej czasie i na dalszych etapach należy zachować środki sanitarne, przede wszystkim usuwać resztki roślinne (szczególnie liście) – także w miejscu pakowania i transportu. Po stwierdzeniu obecności szkodnika skutecznym działaniem wydaje się być zniszczenie całej partii towaru.

Możliwą opcją zwalczania po stwierdzeniu obecności szkodnika jest zastosowanie działających układowo w roślinie insektycydów.

W zwalczaniu biologicznym wykorzystywane są owady drapieżne i parazytoidy,
a potencjalnie skuteczne w zwalczaniu larw mogą być  preparaty na bazie bakterii Bacillus thuringiensis var. kurstaki.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu
w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla 'Pleospora allii’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy gruszy na obszarze całego kraju, uprawy roślin z rodziny amarylkowatych

Główne wnioski

Pleospora allii (anamorfa: Stemphylium vesicarium) jest patogenem wywołującym brązową plamistość gruszy.

Agrofag poraża także rośliny z rodziny amarylkowatych, takie jak czosnek, cebula i por, a także szparaga (Asparagus officinalis), pietruszkę, lucernę, paprykę, rzodkiew, soję, pomidora, mango, słonecznik i jęczmień zwyczajny.

Patogen notowany jest na całym świecie. Objawy porażenia są różne, w zależności od porażonego organizmu-gospodarza.

Do tej pory brak doniesień literaturowych o wykryciu tego patogena na gruszach
w obszarze PRA, natomiast obecny jest na plantacjach cebuli, czosnku i pora.

Sprawca choroby przeżywa w martwych częściach roślin, a także jako saprofit na wielu trawach (chwastach), dlatego tak ważne jest dokładne ich usuwanie.

Należy podkreślić, że patowary pozyskane z cebuli i szparagów nie wywołują objawów chorobowych na gruszy (Köhl i wsp., 2009).

Prawdopodobnie szczepy wyizolowane z gruszy wytwarzają specyficzne toksyny odgrywające rolę w patogeniczności, wobec tego gospodarza (Singh i wsp., 1999).

Wobec tego, iż patogen występuje już na terenie Polski i poraża wiele gatunków z rodziny amarylkowatych, poniższa ocena dotyczy patowarów patogenicznych jedynie dla gruszy.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: wysokie – ponieważ patowary tego agrofaga występują już na terenie naszego kraju. Nie potwierdzono jego występowania w sadach gruszowych, jednak wydaje się to kwestią najbliższego czasu.

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: wysokie – z uwagi na to, że patogen już występuje na obszarze PRA.

Prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania: średnie – wszędzie tam, gdzie uprawia się rośliny będące gospodarzami.

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: niskie lub średnie ryzyko znaczących strat w uprawie gruszy ze względu na areał i plony. Większe straty mogą wystąpić w przypadku innych upraw.

Konieczna jest kontrola sadzonek drzew gruszy oraz podkładek do szczepienia, zarówno tych eksportowanych jak i importowanych. Zalecane jest stosowanie certyfikowanego materiału rozmnożeniowego.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·               Brak