Podsumowanie Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla 
Candidatus Liberibacter solanacearum

Obszar PRA: Polska

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

☐

średnie

x

niskie

☐

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

x

średnia

☐

niska

☐

Inne rekomendacje:

• Monitoring upraw marchwi pod kątem występowania Ca. Liberibacter solanacearum

• Monitoring wektorów patogena: Bactericera cockerelli, Bactericera trigonica i Trioza apicalis
• Przeprowadzenie badań nad możliwością przenoszenia Ca. Liberibacter solanacearum przez inne wektory spokrewnione z Bactericera cockerelli, wystepujące w Polsce, żerujące na roślinach psiankowatych, co jest niezbędne do podjęcia dalszych decyzji.

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Candidatus Phytoplasma solani’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Winorośl: Południowe i południowo-wschodnie obrzeża kraju

Kukurydza, ziemniak: Cały obszar kraju.

Inne uprawy (drzewa pestkowe, truskawki, pomidor itp.) - lokalnie w miejscu uprawy.

Główne wnioski:

W sprzyjających warunkach środowiskowych ‘Candidatus Phytoplasma solani’ może powodować poważne straty w ważnych ekonomicznie uprawach w Polsce, takich jak: kukurydza, winorośl, ziemniak czy pomidor. Przy obecnie panujących w Polsce warunkach klimatycznych, występowanie i nasilenie objawów choroby powodowanej przez ‘Ca. P. solani’ jest incydentalne i utrzymuje się na niskim poziomie. Należy jednak podkreślić, że patogen ten ma ogromny potencjał chorobotwórczy dla upraw ze względu na szeroki zakres gospodarzy roślinnych, z których część stanowi równocześnie naturalny rezerwuar patogenu. Nie jest znany kompletny skład gatunkowy wszystkich roślin żywicielskich ‘Ca. P. solani’, a doniesienia o nowych roślinach żywicielskich pojawiają się sukcesywnie, co kilka lat. Chorobotwórczy potencjał ‘Ca. P. solani’ zwiększa także fakt, że istnieje duża grupa gatunków owadów mających zdolność do jego przenoszenia. W przypadku owadów, również nie jest znana kompletna lista wektorów tego patogenu, co sprawia, że bardzo trudno jest przewidzieć jego przyszły wpływ na uprawy. Dodatkowo ‘Ca. P. solani’ do utrzymania się w przyrodzie i zakończenia cyklu życiowego nie wymaga roślin uprawnych, ponieważ znaczna część populacji patogenu zamieszkuje dziko rosnące rośliny, które są również preferowane przez owady przenoszące ‘Ca. P. solani’. Biorąc pod uwagę powyższe, praktycznie niemożliwe staje się całkowite wyeliminowanie tego patogenu ze środowiska naturalnego.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie X

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia X

Niska

Inne rekomendacje:

• Eliminacja roślinnych gospodarzy patogenu, a w szczególności tych stanowiących naturalny rezerwuar, z bezpośredniego sąsiedztwa upraw.
• Stosowanie zabiegów insektycydowych na uprawach w celu ograniczenia wielkości populacji owadów – wektorów fitoplazmy.
• Stosowanie w uprawach wolnych od patogenu, certyfikowanych materiałów rozmnożeniowych (dotyczy to również podkładek do przeszczepiania winorośli).

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Candidatus Phytoplasma ulmi’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: łęgi, lasy mieszane, zadrzewienia miejskie i przydrożne

Główne wnioski

Ze względu na obecność roślin żywicielskich, wektorów owadzich (Macropsis mendax, Allygidius atomarius, Cixius sp, Allygidius furcatus) i sprzyjających warunków klimatycznych istnieje ryzyko zasiedlenia obszaru PRA przez ‘Ca. P. ulmi’. Ryzyko to jest umiarkowane, ponieważ występujące na terenie kraju odmiany wiązu uznawane są za mniej podatne na infekcję agrofagiem.

Jedyne wykrycie agrofaga miało miejsce w roku 2018, porażone drzewa zostały poddane eradykacji. Brak jest innych doniesień na temat wykrycia lub podejrzenia występowania fitoplazmatycznej żółtaczki wiązu w Polsce.

Wiązy rosną na terenie całego kraju, ale w lasach pod względem liczebności ich udział nie jest znaczący.

Ze względu na wyjątkowo dużą odporność na zanieczyszczenia przemysłowe wiązy dobrze znoszą warunki miejskie. Sprowadzanie odmian ozdobnych może stanowić drogę przeniknięcia agrofaga, który występuje już na terenie Niemiec i Czech.

Potencjalny wpływ na obszarze PRA na bioróżnorodność określono jako średni przy wysokiej niepewności, na usługi ekosystemowe i wpływ socjoekonomiczny jako niski przy średniej niepewności.

Zagrożone obszary to obszary, w których wiązy występują w stanie naturalnym jak łęgi i lasy oraz tereny rekreacyjne, nasadzenia miejskie i przydrożne.

Tak jak w przypadku innych fitoplazm brak jest bezpośrednich środków zwalczania ‘Ca P. ulmi’. Profilaktycznie należy unikać sadzenia odmian wiązu uznanych za podatnych na infekcję ‘Ca P. ulmi’. Należy sprowadzać sadzonki z obszaru wolnego od agrofaga, środkiem zapobiegawczym jest też fumigacja lub zastosowanie insektycydów niszczących wektora w sprowadzanym materiale.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

·                Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Ca. Phytoplasma pyri’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: uprawy gruszy na obszarze całego kraju

Główne wnioski

Prawdopodobieństwo wejścia i zasiedlenia jest wysokie. W najgorszym scenariuszu, bez podjęcia środków fitosanitarnych, istnieje wysokie ryzyko znaczących strat w plonie gruszek.

Najbardziej efektywnym środkiem fitosanitarnym będzie kontrola sadzonek drzew gruszy oraz podkładek do szczepienia, sprowadzanych z zagranicy oraz eksportowanych poza obszar PRA. Ponadto zalecane jest stosowanie w sadach i w szkółkach wyłącznie certyfikowanego materiału rozmnożeniowego, wliczając w to siewki drzew oraz podkładki do szczepienia.

Nie jest konieczne podejmowanie natychmiastowych procedur fitosanitarnych wobec szkodnika na obszarze PRA.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje: Nie są wymagane.

·               Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla ‘Cherry necrotic rusty mottle’

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Obszar całego kraju.

Główne wnioski

Cherry necrotic rusty mottle poraża różne gatunki drzew owocowych (wisnie, czereśnie, śliwki, brzoskwinie i morele) głównie w krajach azjatyckich. W Europie występuje sporadycznie, w tym w Polsce po raz pierwszy został stwierdzony przez Komorowską i wsp. (2014), i jak dotąd nie pojawiły się kolejne doniesienia dotyczące jego występowania i rozprzestrzeniania na terenie naszego kraju. Wirus przenosi się głównie z zainfekowanym materiałem do szczepienia (podkładki, zrazy, oczka), a potencjalne wektory wirusa: mszyce: Astegopteryx bambusae i Tinocalloides montanus oraz pluskwiaki z rodziny szydlakowatych: Bambusiphaga sp, nie występują na obszarze PRA, ani w krajach ościennych.

W Polsce w warunkach polowych uprawiane są wszystkie rośliny żywicielskie dla tego patogena.  Po przedostaniu się (z importowanym materiałem do szczepienia) może spowodować szkody w uprawach. Jednakże z uwagi na fakt, że wirus nie przenosi się mechanicznie oraz brak obecności odpowiednich wektorów, jego rozprzestrzenienie powinno ograniczyć się jedynie do pierwotnych źródeł infekcji. Z tego względu wirus nie powinien spowodować rozległych strat w jakości i ilości plonu drzew owocowych na terenie naszego kraju.

Ochrona roślin przed wirusami polega na systematycznej kontroli materiału rozmnożeniowego importowanego i rozprzestrzenianego w Polsce, oraz na likwidowaniu zainfekowanych roślin. Na obszarach, w których wirus już wystąpił, ważne jest systematyczne badanie oraz kontrolowanie plantacji. Pozwoli to na wczesne wykrycie choroby i przeciwdziałanie potencjalnym szkodom.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Brak

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Choristoneura fumiferana

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Tereny leśne, zwłaszcza w północno-wschodniej i południowej części kraju.

Główne wnioski

Choristoneura fumiferana należy do grupy blisko spokrewnionych północnoamerykańskich gatunków zwójkówek będących groźnymi szkodnikami drzew iglastych. Istnieje ryzyko zawleczenia stadiów preimaginalnych (głównie larw i poczwarek) z materiałem roślinnym. W obecny warunkach klimatycznych naszego kraju gatunek ten może zadomowić się praktycznie na terenie całego kraju. Biorąc jednak pod uwagę to, że gatunek ten na naturalnym obszarze występowania zasiedla tereny o surowszym klimacie, to uwzględniając ocieplenie klimatu Polski, najkorzystniejsze warunki do rozwoju znalazłby w północno-wschodniej części kraju i na obszarach gór i pogórza. Istnieje także duże ryzyko, że na nowym obszarze, przy niskim oporze środowiska, może szybko dojść do wystąpienia masowych pojawów tego szkodnika, które w Ameryce Północnej zdarzają się co kilkadziesiąt lat. Utrzymują się one przez kilka kolejnych sezonów, a w ich czasie dochodzi do masowego zamierania drzew iglastych na terenach obejmujących tysiące hektarów. W przypadku przystosowania się tego gatunku do żerowania na rodzimych gatunkach drzew iglastych, zwłaszcza sosny pospolitej i świerka, potencjalne straty w naszych drzewostanach mogą być bardzo duże.

W celu niedopuszczenia do zawleczenia C. fumiferana do Polski, należy utrzymać zakaz importu drzew iglastych i ich części z terenów zasiedlanych przez ten gatunek w naturalnym zasięgu. W razie wykrycia pierwszych ognisk występowania należy doprowadzić do ich natychmiastowej likwidacji z użyciem insektycydów.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Podsumowanie Analizy Zagrożenia Agrofagiem (Ekspres PRA) dla Ciborinia camelliae

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: cały kraj

Główne wnioski

Ciborinia cameliae jest patogenem porażającym rośliny ozdobne rodzaju Camelliae spp.

Porażeniu ulegają C. japonica, C. japonica subsp. rusticana, C. reticulata i C. sasanqua.

Patogen powoduje zarazę kwiatów kamelii. Do tej pory został wykryty w Japonii, Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii i kilku krajach Europy.

Najbardziej prawdopodobną drogą wejścia agrofaga jest transport porażonych roślin. Rozprzestrzenianie się patogena w warunkach naturalnych, raczej nie będzie stanowiło zagrożenia ze względu na to, iż uprawy kamelii w Polsce występują w warunkach szklarniowych. W przypadku sprowadzenia materiału roślinnego zalecana jest kontrola fitosanitarna. Porażony materiał powinien być wycofany i zniszczony, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się agrofaga.

Prawdopodobieństwo wniknięcia: średnie, kontrola importowanego materiału roślinnego z obszarów gdzie patogen występuje

Prawdopodobieństwo zasiedlenia: niskie, prawdopodobieństwo zasiedlenia możliwe tylko w warunkach szklarniowych

Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia: niskie, jednak na skutek zmian klimatycznych możliwa będzie uprawa roślin żywicielskich w warunkach zewnętrznych, dlatego patogen może pojawić się w uprawach polowych i ogrodach, wówczas jego rozprzestrzenianie wzrośnie

Potencjalny wpływ bez podjęcia środków fitosanitarnych: średnia, w przypadku przedostania się materiału roślinnego niezbędna jest kontrola fitosanitarna. Porażony materiał należy zniszczyć w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się agrofaga.

Ryzyko fitosanitarne dla zagrożonego obszaru

(indywidualna ranga prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście dokumentu)

Wysokie

Średnie

Niskie

Poziom niepewności oceny:

(uzasadnienie rangi w punkcie 18. Indywidualne rangi niepewności dla prawdopodobieństwa wejścia, zadomowienia, rozprzestrzenienia oraz wpływu w tekście)

Wysoka

Średnia

Niska

Inne rekomendacje:

Brak

Podsumowanie¹ Ekspresowej Oceny Zagrożenia Agrofagiem dla

Citrus bark cracking viroid

Obszar PRA: Rzeczpospolita Polska

Opis obszaru zagrożenia: Uprawy chmielu we wszystkich rejonach Polski (głównie lubelskie, wielkopolskie)

Główne wnioski:

Wystąpienia CBCVd na chmielu na Słowenii stanowi dowód na to, że wiroid może zostać rozprzestrzeniony pomiędzy różnymi gospodarzami. Niekorzystny wpływ CBCVd na uprawy chmielu jest bardzo duży (zahamowania wzrostu
w pierwszym roku po infekcji, całkowite zamieranie w ciągu 3-5 lat). W przypadku wprowadzenia CBCVd do Polski, straty w uprawie chmielu mogą być wysokie.Wprowadzenie CBCVd na obszar PRA odbywa się poprzez import
i sprzedaż owoców cytrusowych. Zakres importu jest wysoki, ale ze względu na fakt, że większość odpadów trafia na uregulowane prawnie, miejskie wysypiska śmieci, wiroid nie ma możliwości rozprzestrzenienia się na inne rośliny.
W przypadku niewłaściwego przetworzenia odpadów z cytrusów istnieje duże ryzyko przeniesienia wiroida na chmiel. Ponadto specyfika uprawy chmielu (rozmnażanie wegetatywne, duża ilość resztek roślinnych na polu) zwiększa ryzyko rozprzestrzenienia CBCVd.

Ochrona roślin przed wiroidami polega przede wszystkim na systematycznej kontroli materiału rozmnożeniowego sprowadzanego do kraju i rozprzestrzenianego w Polsce, na likwidowaniu zainfekowanych roślin oraz stosowaniu środków higieny. Konieczne wydaje się również stosowanie certyfikowanego materiału rozmnożeniowego wolnego od CBCVd.Na obszarach zakażonych i zagrożonych zakażeniem, ważnym środkiem ochrony jest systematycznie badanie, kontrolowanie plantacji, które pozwoli na wczesne wykrycie choroby.

Ryzyko fitosanitarne na zagrożonym obszarze (Indywidualne oceny prawdopodobieństwa przeniknięcia i zasiedlenia oraz wielkości rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysokie

X

średnie

☐

niskie

☐

Poziom niepewności oceny

(patrz Q 17 w celu uzasadnienia oceny. Indywidualne oceny niepewności przeniknięcia, zasiedlenia, rozprzestrzenienia i wpływu dostarczono w treści dokumentu)

wysoka

☐

średnia

☐

niska

X

Inne rekomendacje:

• Kontrola materiału rozmnożeniowego sprowadzanego do Polski.

• Kontrola materiału rozmnożeniowego rozprowadzanego na terenie upraw w Polsce.

• Monitoring mateczników i plantacji chmielu pod kątem występowania wiroidów.

• Uregulowanie ustawodawstwa mającego na celu ograniczenie występowania wiroidów na terenie Polski i całej Unii Europejskiej

• Regulacje prawne – obiekt kwarantannowy w uprawie chmielu.